Lễ hội ở Tuyên Quang - Không gian văn hóa đậm bản sắc
Tuyên Quang, vùng đất giàu bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc, trong đó lễ hội truyền thống thể hiện không gian văn hóa đầy ắp tính nhân văn.
Lễ hội ở Tuyên Quang gắn liền với đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào các dân tộc, hướng con người đến chân, thiện, mỹ, giáo dục nhân cách, lối sống con người trong công cuộc đổi mới. Ở tỉnh Tuyên Quang diễn ra nhiều lễ hội đặc sắc, thu hút đông đảo nhân dân trong và ngoài tỉnh tham gia. Xin giới thiệu một số lễ hội tiêu biểu.
1. Lễ hội Lồng Tông
Lễ hội Lồng Tông hay còn gọi “Lễ hội xuống đồng” là lễ hội lớn nhất của người Tày. Lễ hội diễn ra vào đầu năm mới. Lễ hội có hai phần: Phần lễ cúng trời đất, các vị thần linh, lễ tịch điền đầu năm mới, phát lộc cho nhân dân; phần hội gồm tung còn, các trò chơi dân gian như: Đẩy gậy, kéo co, vật, bắn nỏ, đánh đu, đi cà kheo, chọi gà, chơi cờ tướng... Quan trọng nhất là hội tung còn. Cây còn biểu tượng cho văn hoá phồn thực (âm - dương), tung còn thể hiện ước muốn cầu cho mưa thuận, gió hoà, mùa màng tốt tươi, nhà nhà no đủ, người người khoẻ mạnh.
Hiện nay, huyện Chiêm Hoá thường tổ chức Lễ hội Lồng Tông vào ngày mồng 8 tháng Giêng hàng năm tại sân vận động thị trấn Vĩnh Lộc. Có cả hội chọi trâu và cúng tế thần linh trên đền Bách Thần. Huyện Nà Hang tổ chức Lễ hội Lồng Tông vào 15 tháng Giêng tại xã Thượng Lâm, có cúng tế ở chùa Phúc Lâm Tự.
2. Lễ hội Động Tiên
Huyện Hàm Yên thường tổ chức Lễ hội Động Tiên hàng năm vào ngày mồng 9 tháng Giêng tại Khu di tích danh thắng quốc gia Động Tiên thuộc xã Yên Phú. Đây là lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm của đồng bào các dân tộc trong huyện. Phần lễ có lễ tế tại đình thành hoàng làng, rước lễ dâng hương Động Tiên và phát lộc cho du khách gần xa gặp nhiều may mắn. Ngoài thưởng ngoạn vẻ đẹp kỳ ảo của Động Tiên, du khách còn có thể tham gia trò chơi leo núi, xem thi đấu các trò chơi dân tộc thiểu số độc đáo, múa khèn Mông, vẽ tranh phong cảnh...
Tại Lễ hội Động Tiên, du khách còn được tham dự Hội chợ quê với những sản vật nổi tiếng của huyện như vịt Minh Hương, cam sành, bánh sừng bò, rau dớn nộm, thịt lợn muối chua, mật ong rừng, vải thổ cẩm. Trong khuôn khổ lễ hội còn có phần thi trâu khoẻ, trâu đẹp và những màn chọi trâu nảy lửa.
3. Lễ hội Đình Giếng Tanh
Hàng năm, cứ vào ngày 10 tháng Giêng, huyện Yên Sơn lại tổ chức Lễ hội đình Giếng Tanh tại xã Kim Phú. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của dân tộc Cao Lan. Lễ chính ngày 10 tháng Giêng, các lễ phụ diễn ra rải rác trong năm. Phần lễ cúng thành hoàng làng, thần nông, thổ địa bày tỏ lòng biết ơn người có công thành lập làng và mong muốn thành hoàng làng, thần nông, thổ địa phù hộ cho dân làng khoẻ mạnh, mùa màng bội thu, mưa thuận, gió hoà. Phần hội có các trò chơi dân gian, múa hát, đặc biệt có thi khâu các quả còn, thi người đẹp Giếng Tanh.
4. Lễ hội Chùa Hang
Lễ hội chùa Hang (hay còn gọi là chùa Hương Nghiêm), xã An Khang (thành phố Tuyên Quang) tổ chức vào ngày 8 tháng Giêng hàng năm. Chùa Hang được xây dựng năm 1537 thời Mạc Đăng Doanh trong một hang núi đá. Chùa còn lưu giữ tấm bia cổ khắc trên vách đá, hai pho tượng Bồ tát bằng đồng, giá đọc văn tế, hương án, mâm đồng thời Nguyễn. Đây còn là nơi cất giấu, lắp ráp hai chiếc máy bay đầu tiên của không quân Việt Nam trước khi chuyển lên sân bay Soi Đúng, xã Vinh Quang (Chiêm Hoá). Chùa Hang đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh.
Tại buổi chính lễ diễn ra lễ cầu an, cầu cho quốc thái, dân an và lễ rước nước. Phần hội có các trò chơi dân gian, các môn thể thao, dân ca, dân vũ.
5. Lễ hội rước Mẫu
Cứ vào ngày 11 đến 16 tháng 2 âm lịch hàng năm đều diễn ra Lễ hội rước Mẫu từ đền Thượng, xã Tràng Đà, đền Ỷ La, phường Ỷ La sang đền Hạ, phường Tân Quang (thành phố Tuyên Quang) và ngược lại. Tương truyền, các đền này đều thờ hai nàng công chúa con của vua Hùng. Đền Hạ thờ Phương Dung công chúa (người chị), đền Thượng thờ Ngọc Lân công chúa (người em). Khi bị giặc dã xâm lược, hai nàng công chúa trên được nhân dân chuyển lên chỗ gốc đa để thờ, rồi lập ra đền Ỷ La, do linh ứng dần dần phong thành Thánh Mẫu.
Bởi vậy, năm nào các đền cũng tổ chức lễ rước Mẫu, một nét tín ngưỡng rất riêng của người Thành Tuyên. Đoàn rước Mẫu rực rỡ sắc màu với đội múa lân, cờ, trống, phường nhạc đồng văn, phường bát âm dẫn đầu, tiếp sau là kiện nhang án, kiện bát cống, kiện võng, rồi các bô lão, đoàn thể và đoàn người trẩy hội.
6. Lễ hội Trung thu Tuyên Quang
Đêm hội Thành Tuyên đã trở thành “thương hiệu” riêng có của Tuyên Quang. Mỗi năm có hàng vạn người dân và du khách trong và ngoài nước đổ về thành phố Tuyên Quang để được chứng kiến lễ hội độc đáo này. Điều đáng nói là lễ hội Trung thu khổng lồ ở Tuyên Quang lại xuất phát từ tấm lòng yêu trẻ của người dân thành phố. Họ tự làm những con giống, những mô hình, lồng đèn khổng lồ mô phỏng nội dung những câu chuyện cổ tích, ngụ ngôn hoặc những nhân vật lịch sử rước trong những đêm trăng tháng Tám.
Lễ hội thành Tuyên bắt nguồn từ năm 2004, khi ấy nhiều gia đình trang trí, cắt dán một hình các con thú rồi kéo đi dọc theo các tuyến phố có múa lân, ca hát. Hình thức mới mẻ này không những làm trẻ em thích thú mà còn lôi cuốn rất nhiều người lớn cùng góp vui. Người người, nhà nhà đua nhau làm mô hình con cá, thỏ, rồng trông rất ngộ nghĩnh. Đến nay, khi đã thành thông lệ thì các mô hình ngày càng đẹp và sinh động hơn, chẳng hạn làm cho con chim biết vẫy cánh, rồng biết nhả ngọc, phun khói…
Từ đó đến nay, Lễ hội thành Tuyên đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau nhưng tựu chung lại vẫn là hoạt động được tổ chức vào dịp trung thu hàng năm với điểm nhấn chính là những mô hình trung thu khổng lồ được người dân các tổ dân phố tự tay làm và rước qua các tuyến phố trong thành phố. Quy mô của lễ hội ngày càng lớn hơn và cũng ngày càng có thêm nhiều hoạt động hơn. Sau 10 năm tổ chức bắt đầu từ tự phát đến có tổ chức, năm 2014, lần đầu tiên Lễ hội thành Tuyên được tổ chức ở quy mô cấp tỉnh.
Vượt lên ý nghĩa của một lễ hội văn hoá đặc sắc, Lễ hội thành Tuyên năm 2014 cũng là dịp để giới thiệu với nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế về mảnh đất, con người và các giá trị di sản văn hoá của Tuyên Quang, đặc biệt là những giá trị đặc sắc về lịch sử, văn hoá của quê hương cách mạng - Thủ đô khu giải phóng, thủ đô kháng chiến; những nỗ lực của Tuyên Quang trong quá trình đổi mới, hội nhập và phát triển.
(Sưu tầm tổng hợp)
EmoticonEmoticon